Hazret-i Mevlânâ buyurur:
"Benim beytim; beyt değil bir mânâ cihânıdır. Hezlim
(mîzah ve lâtifelerim) de hezl değil te'dîbdir (terbiye etmek
maksadıyladır.) Kıssalarım; basit ve sıradan sözler değil
tâlimdir. Sırları ve hikmetleri îzah ve idrâk ettirmek içindir."
Anlayışlar istîdatlar ve kabiliyetler her insanda farklı olduğu
için zaman zaman Hazret-i Mevlânâ hezl vâdisine de
girer. Yani basit gibi görünen kıssalarla; insanın derûnundaki
tefekkür ve mücadeleyi nefsânî ve rûhânî temâyüllerin esrârını
inceliklerini ve hassâsiyetlerini değişik tarzda ve farklı
kabiliyetlere göre îzâh eder.
Nitekim Mevlânâ âşığı mütefekkir hocamız Nurettin
TOPÇU derdi ki:
"Biz Mevlânâ Celâleddîn'in vecdinin feryatlarını dinledik.
Daldığı huzur denizinin derinliklerini görmemize imkân yok.
Denizin tâ dibinden sıyrılıp suyun yüzüne ne vurdu ise onu
görüyoruz.
Biz Hazret-i Mevlânâ'nın aşkını değil sadece aşkının dile
gelen feryatlarını elde ettik. Peltek dilimizle anlatmaya çalıştığımız
bütün bundan ibaret. Huzur denizine
yalnız o daldı. Bize vecdinin fırtınasından
çıkan sesler kaldı. Heyhât! Onu Mevlânâ
zannediyoruz."