Fıkıh tarihinde hükümlerin gerekçelerini hikmet zemininde
açıklamaya yönelik çabalarıyla öne çıkan isimlerden biri
olan Hâkim et-Tirmizî, İsbâtü'l-İlel adlı eserinde geleneksel
yorumları derinleştirmeyi amaçlayan özgün bir perspektif sunar.
Eserde, iman ve amel esaslarından başlayarak ibadetler,
muameleler, miras hükümleri ve helal-haram sınırları gibi pek çok konu, hikmet merkezli bir bakışla ele alınır. Tirmizî'nin amacı yalnızca fıkhî hükmü bildirmek değil; o hükmün dayandığı sebebi, amacı ve taşıdığı hikmeti de açıklamaktır.
İsbâtü'l-İlel fıkhın anlam dünyasına hikmet penceresinden
bakan bir düşüncenin eseridir. Fıkıh usulüyle ilgilenenlerin yanı sıra makâsıdü'ş-şerîa, hadis ve tasavvuf alanlarında çalışanlar için de vazgeçilmez bir başvuru kaynağıdır. Aynı zamanda, sadece uzmanlara değil konuyla ilgilenen genel okuyucuya da hitap eden ve herkesin istifade edebileceği bilgiler içeren bir eserdir.