Yugoslavya sosyalizmi İkinci Dünya Savaşı sonrasının dünyasında aynı toplumsal ve siyasî sistematiğin kutuplaşmış uçlarına dönüşmeye yönelen kapitalizm-reel sosyalizm geriliminde "üçüncü yol" arayışına girenler için bir umut ışığı önemli bir tecrübe gibiydi. Yugoslavya'nın federal yapısı "millî mesele"yi üniter millî devlet sisteminden de Sovyetik merkeziyetçi çokuluslu "imparatorluk" sisteminden de farklı milliyetçilik dışı bir "üçüncü yol"dan çözmüş görünüyordu.

1990'lara girerken Yugoslavya'nın sunduğu "üçüncü yol" işaretlerinin "gibi"si bile kalmadı. Ülke kapitalizmle reel sosyalizmin kaotik bir bileşimi altında eziliyor; milliyetçiliğin en şoven en fanatik biçimleri altında ölümüne düşmanlığı vahşeti kitlesel göçü yaşıyor.

"Gibi"si bile olsa "üçüncü yol" umutlarını üreten de Yugoslavya toprağı Yugoslavya halklarıydı; bu umutları yitirip bütün "yol"ları sonlandıran tüketen de o... Ama bu ülkenin siyasî altüst oluşlarla insanî-toplumsal çilelerle dolu yakın tarihinde hep milliyetçiliğin provokasyonu var - Yugoslavya'nın kaderinde bu provokasyonu bekleyen inadına bereketli kaynakları kurutamamanın acısı var.

Yugoslavya'nın bugünü de içeren tarihî hikâyesi sadece coğrafî bakımdan değil toplumsal-siyasî meseleler ve en temel insanî duyarlılıklar bakımından Türkiye'nin çok yakınında. Yugoslavya'yı "laboratuvar" gözüyle değil yakınlık duygusuyla izlemek dünyanın gidişatını anlamak ve o gidişatta bir yer bir taraf tutabilmek açısından önemli.