Farkında olalım veya olmayalım yaşam doğumdan ölüme bir arayışın adıdır. İnsân arayan varlıktır. Ama insân bu âlemde çoğu zaman neyi aradığını bilmediğinden bazen bulduğunu da anlayamaz. Aslında aramak var oluşun/hürriyetin bir göstergesidir. Şekli ne olursa olsun tüm arayışların altında insânın Allah ile olan o ezelî/aslî birlikteliği vardır. Aramak kaybettiğinin farkında olmak aradığının eksikliğini yüreğinde derinden duymaktır.

Her insânda kendinden ve kendinde her insândan bir parça bulmayanlar arayıştan habersizdirler. Aramak ayrılıklardan yana derdi olanların işidir. Aramak koparıldığı sazlığa özlem/hasret duyan Ney'in feryadıdır. Aramak "Aşka uçarsan kanatların yanar" diyene "Uçmazsam kanat neye yarar" diyebilmektir. Aramak durdurak bilmeksizin sürekli yürümenin adıdır. Kısaca aramak kendini bulmak aradığını kendinde bulmaktır. İnsânın değeri aradığı şeyde gizlidir. Yere göğe sığmadım inanan kişinin kalbine sığdım diyorsa Allah öyleyse ne arıyorsak kendimizde aramalıyız. Hacı Bektaş Velî'nin dediği gibi: "Her ne arar isen kendinde ara/Kudüs'te Mekke'de hacda değildir." Hakk âşıklarından Ganiyy-i Muhtefî'ye göre de: "Tûr-i Sînâ'da değil Hakîkat sînendedir/Âlem-i Kübrâ sensin! Kalem Levh Arş sendedir/Artık derûnuna göç keşfet bu avâlimi!/Buna muvaffak olan ebediyyen zindedir."

Anlaşılıyor ki herkes kendi suyunu kendi beden toprağında arayacak/çıkaracaktır. Bu yüzden Gayret Asası'nı nefs taşına vuranlar ancak aradıkları suyun "on iki göze"den kendilerine sunulduğunu göreceklerdir. Aramak ne kadar var olmaksa kaybetmek de o kadar yok olmaktır. Aslında aramak bazen bulmaktan daha güzeldir. Zaten bulanlar da geriye dönmeyenlerdir.