Ahmediyye
Kitab-i Mürşid-i Pend-i AHMEDİYYE (Asıl Metin Ve Açıklaması)
Ahmed Mürşidi
Tercüme:Hüseyin Rahmi Yananlı

Eserin iki buçuk asra yakın bir zamandan beri bu kadar büyük . bir rağbet görmesinin sebepleri arasında onun çok temiz bir Türkçe ile yazılması yanında hikmetli öğütlerini ibretli kıssalarla süsleyerek çeşitli seviyelerden hemen herkese anlatabilme hünerİni de zikretmek gerekir. Mükemmel bir tevhid tahsili gördüğü anlaşılan yazarımız. bu birleyici ve birleştirici üslubu ile o günden bugüne pek az yazara nasip olan öyle bir gönül imparatorluğun sultanı olmuştur ki saltanatına zeval yoktur. Esere hakim OLan bu' birleştirici güç. onu bu topraklar üzerinde Türk islam kÜltürünün iskeletini şekillendiren başlıca eserler arasına katmıştır. Esasen bu büyük gücü Türk - islam tasavvuf edebiyatının bütün büyük örneklerinde görmek mümkündür. Onları zaman üstü bir hayata ve ölümsüzlüğe ulaştıran da budur.

Bütün bu seçkin özelliklerinden ve halktan gördüğü rağbetten dolayı Ahmediye kitabının kendisinden sonra bazı benzerlerinin yazıldığı bazen de bunların birbirine karıştırıldığını görüyoruz. Nitekim edebiyat tarihimizde Ahmediye diye anılan birkaç tane eser bulunmaktadır. Bunlardan biri 15. asırda Hamdullah Hamdi tarafından yazılmış olup Muhammediye diye de anılan eserdir. Diğeri yine 15. asırda Hacı Bayram'ın halifelerinden Yazıcızade. Mehmed Bican'ın yazdığı' Muhammemiye'dir ki Ahmediye diye de anılır. Üçüncüsü Bayramiye tarikatı mensuplarından Mahmud bin Mehmed tarafından 14. asırda yazılmış alandır ki Mahmudiye diye de anılır. Nihayet dördüncüsü 18. asırda yazılmış ve halk arasında en yaygın şöhrete sahip olan işbu Ahmed Mürşidi Hazretlerinin yüce eseridir ki yanlış olarak Muhammediye sahibi Yazıcızade Mehmed Bican Efendinin kardeşi Ahmed Bican'a izafe edilir. Nitekim bu kitabın İstanbul'da 1290 (M. 1873) yılında basılan taşbasması nüshasında da eserin yazarı olarak Yazıcızace Ahmed Bican gösterilmiştir. Bizim üzerinde çalıştığımız ve yayınımıza esas aldığımız nüsha ise bu gibi yanlışlardan uzak olarak 1303 (M. 1885) yılında Matbaa-i Osmaniye'de basılmış olan nüshasıdır.
Burada bir noktayı daha açıklığa kavuşturmak gerekir ki yazarımız 447'nci sayfada Mutmain Nefs'den başlayarak Marziyye (Beğenilmiş) Nefs'in Aşık Nefs'in Konuşucu Nefs'in Fakir Nefs'in Geçici Nefs'in anlatılması bahislerinde bunların hakikatini değil de bu iddiada bulunan kimselerin yanlış anlayışlarını açıklayarak yermektedir. Mesela Mutmain Nefs bahsinde bu nefs derecesine erdiğini ve veli olduğunu zannedip herkesten müstağni olduğunu düşünen iyi veya kötü başına her ne gelirse ona boyun egip bunu Allah'a tevekkül etmek sanan cahil zahidleri bu yanlış anlayışlarının Cebriye mezhebine varacağını söyleyerek uyarmaktadır. Keza Marziyye Nefs'in anlatılması bahsinde yanliş düşünenlerin cüz'i ihtiyarı inkar sonucuna vardıklarını dini ve küfrü eşit gördüklerini söyleyerek bütün bu nefs dereceleri hakkında yanlış anlayışlar düzeltmeyi onlar hakkında malum olan nazari ve kitabi bilgileri tekrarlamaya tercih etmiştir. Elbette ki bu tutum bütün bu nefs derecelerini bihakkın anlamış ve hazmetmiş olan yazarımızın onların hakikatini inkar ettiği şeklinde anlaşılmamalıdır. Nihayet yazarımız Ergin Nefs (nefs-i Kamile)'in anlatılması bahsiyle Dokuz Nefs'in hikayesini düzelterek tamamlamaktadır. Bu son nefs derecesinde yanlış anlayışlardan arınmış olan doğru yolu şeriata tarikata ve hakikate uygun biçimde derli toplu anlatıp açıklamaktadır.
İşte bütün bu yönleriyle elinizde bulunan bu kıymetli 'eser gerçekten çok büyük bir din. ahlak hikmet edeb ve edebiyat eseridir. Şiir şeklinde yazılması ona başka bir güzellik ve akıcılık katmaktadır. Fakat yeni nesillerin onu kolayca anlayıp ondan daha çok zevk alabilmesi için bugün anlaşılması güç olan Arapça ve Farsça kelimelerin bazı kapalı ibarelerin vezin zarureti dolayısiyle hazfedilmiş kelimelerin açıklanıp belirtilmesi gerekiyordu. Bunun için de kitabın asıl manzum metniyle birlikte bugünkü Türkçe sadeleştirmesini de verdik. Bu sadeleştirme esnasında da gereken yerlerde kapalı. ibareleri açıkladık açık ve sade olan yerleri aynen bıraktık şiiriyeti ağır basan yerlerde bu ağırlığı bozmamağa gayret ettik. Ayrıca asıl metni doğrudan doğruya 'okumak ve anlamak isteyenlere kolaylık olmak üzere kitabın sonuna oldukça geniş bir lugatçe de ekledik.
Yararlı olmasını ümid ederek sunuyoruz.
Hüseyin Rahmi YANANLI