1695'ten 1879 yılına kadar, yaklaşık iki asır boyunca Osmanlı'da Selanik Kadılığı İhtida Meclislerinde gerçekleşen ihtida olayları elinizdeki araştırmayla mercek altına alınmıştır. XVIII. ve XIX.yüzyılda, başta Selanik olmak üzere Rumeli ve diğer vilayetlerden gelip Selanik Kadılığı bünyesinde kurulan mahkemede ihtidalarını tescil ettiren gayrimüslimlerin sayısı 1050, 1070 küsür olmuştur. Buna göre her yıl, ortalama 5,6 gayrimüslimin Selanik Mahkemesinde ihtida ederek Müslüman olduğu ortaya çıkmıştır. Sanıldığının aksine ortaya çıkan bu oran, Osmanlı'da ihtida hareketlerinin göreceli olarak çok düşük düzeyde gerçekleştiğini göstermiştir.
XVIII.yüzyılda ihtida hareketlerinde artma eğilimi görülmekle birlikte XIX.yüzyılın ilk çeyreği ve özellikle 1822-1825 arası yıllar, ihtida olayları açısından son derece verimli dönemler olmuştur. Ancak aynı yüzyılın ikinci çeyreğinde ihtida hareketleri gözle görülür bir biçimde azalmıştır. Kısmen Tanzimatın ve tamamen Islahatın gölgesinde geçen üçüncü çeyrek ise, azalmanın devam ettiği, kimi yıllarda hiç ihtidanın olmadığı döneme dönüşmüştür.
Gülhane Hatt-ı Hümâyunu ihtida hareketlerine büyük bir darbe vurmuş, 1839-1856 yılları arasında 17 yılda Müslüman olanların sayısı, 1839 öncesinin aynı dönemine oranla %86 azalmıştır. 1856 Islahat sonrası dönemin ihtida hareketleri, 1839-1856 dönemine kıyasla %55,55 azalmıştır. Öte yandan Islahat sonrası dönemin Tanzimat öncesi 17 yıllık döneme göre azalışı ise %88,34 olarak gerçekleşmiştir. Bu da 1839 Gülhane Hattının ihtida hareketlerindeki olumsuz etkisinin devam ettiğini, 1856 Islahat Fermanının söz konusu etkiyi daha da pekiştirdiğini göstermiştir.
Özetle her üç erkeğe karşılık bir kadının ihtida ettiği Selanik merkezli ihtida hareketleri, XVIII.yüzyılda göreceli olarak artmaya başlamış, XIX.yüzyılın ilk çeyreğinde zirve yapmıştır. Ancak Tanzimat'la birlikte gayrimüslimlere sağlanan hak ve özgürlükler ihtida hareketlerinin azalmasına ve kimi yıllarda sıfıra düşmesine neden olmuştur. |